“Çocuklar birer kapalı kutulardır. Bu kutuların anahtarı ise onların resimleridir. Her çocuk biriciktir, resimleri özel ve ayrıdır.”
Yetişkinler, duygularını sözel olarak ifade edebilen bireylerdir. Zaman zaman yetişkinlerin de zorlandığı duyguların dışavurumu konusunda çocuklar oldukça hassas ve narindirler. Bu sebeple çocuğun iç dünyasını anlamanın yollarından birisi de resim sanatıdır. Resimleri yorumlayarak anlatmaktan korktukları, zorlandıkları olay ve durumları resimlerini yorumlayarak anlamamız mümkündür. Çocuğun çizdiği resimlerden yalnızca iç dünyasını değil dış çevresinde anlayabiliriz. Rahatsız olduğu ve değiştirmek istediklerini de kâğıda dökebilmektedirler.
Çocuk resimlerini yorumlama da gelişim dönemleri oldukça önemlidir. Örneğin 1-4 yaş çocuğun çizdiği resimler karalama dönemini oluşturmaktadır. Gelişi güzel çizerler ve genellikle amaçları oyun oynamaktır, yorumlamanın güç olduğu ve anlam çıkartabilmek için erken olan bir gelişim dönemidir. 4-7 yaş arası Şema Dönemde bu yaş arasındaki çocuklar renk ayrımlarına dikkat etmeksizin resimlerini çizer ve boyarlar. Sarı rengin mutlu resimlerde kahverenginin ise hüzünlü resimlerde kullanıldığı dikkat çekmektedir ama unutulmaması gereken önemli nokta çocuğun sevdiği renkleri resimlerinde kullanacak olmasıdır ki bu yüzden direkt olarak renklerden anlam çıkarmak sağlıklı bir sonuç doğurmyacaktır. Şematik dönem (7-9) ve Gerçekçilik Dönemine (9-12) geldiğimizde çocuklarda daha net resimler gözlemleriz. Doğalcılık Döneminde (12-14) ise artık resimlerin gerçekçi perspektifleri yansıtması beklenmektedir. Özetlemek gerekirse 7 yaşındaki bir çocuktan 14 yaşın resim gelişim dönemlerini beklemek akıllıca olmayacak ve yorumlama konusunda bizi yanıltacaktır.
Çocuklarda bazı psikolojik özellikleri resimlerden anlamamız mümkündür. Okul fobisi olan çocukların resimlerinde genellikle aile bireylerinin ve evlerin sıklıkta olduğunu görürüz. Hiperaktif çocuklar resimlerini taşkınca ve oldukça renkli çizebilir. Resimlerinde kullandıkları vücut uzuvları dikkatimizi çekmektedir. Aşırı büyük ve aşırı küçük çizilmiş uzuvlarda çocuğun neden böyle çizdiğini anlamamız gerekir. Bu noktada ise çocuktan resmini anlatmasını isteriz. Uzuvlar haricinde resimlerinde kullandığı aksesuarlarda dikkatimizi çekmektedir. Aşırıya kaçan aksesuar kullanımları ruhsal yükü temsil etmektedir. Tek resimden yola çıkarak yapacağımız sonuçlar hatalı olabilir bu yüzden çocuğun diğer resimlerine dikkat etmeli ve toplu bir değerlendirme yapılmalıdır. Çocuk resmini sonlandırdıktan sonra ise çocukla birlikte resmini konuşmalıyız. Bunların yanında nelerden hoşlandığını, aile hayatını, üzüldüğü ya da korktuğu şeylerin olup olmadığı, en çok nelerle oynamaktan zevk aldığı ve ailenin hangi şikayetle terapiye getirmek istediği bilgileri almalı ve anemneze eklemeliyiz.
Bu noktada ebeveyn tutumları nasıl olmalıdır?
Ebeveynler, çocuklarının duygularını oyunlar ve resimler aracılığı ile aktaracağının bilincinde olmalıdır. Çocuğun belirli alanlarda problem yaşadığını fark ediyorlarsa onunla daha çok vakit geçirmeli ve resimlerine göz gezdirmelidirler. Resim ve oyunlarında anormal buldukları – büyük kafa, küçük eller, kapalı ağızlar vs.- süregelen çizimleri belirli sürelerle takip etmeli, çocukla konuşmalı ve sonrasında ise terapi için çocukla görüşmelidir. Çocuk resimlerinde süregelen bir şiddet çizimi söz konusuysa, sık sık kendisinin olduğu resimlerde daha büyük bir kişi resmediyorsa, insan figürleri birbirinden ayrıksa, koyu renk ve garip detaylar hakimse bir uzmandan destek alabilirsiniz. Çocukların kullandığı kalemlere dikkat etmelisiniz kurşun kalem gibi kolay silinebilir olanlar yerine pastel boya ile sınır çizmeden boyamayı tercih ediyorsa dürtü problemi olup olmadığı takip edilmelidir. Resimlerinde ilk olarak kimi çizdikleri önemlidir, en çok sevdiği ya da en otoriter olan bireyi göstermeye çalışıyor olabilir.
Lütfen unutmayalım, çocukların resimleri özeldir ve çocuklardan dinlemeden resimleri yorumlanmamalıdır. Anemnezler, yaşam biçimleri ve hayal güçleri önemlidir. Resim yapılırken çocuklara müdahale edilmemelidir.
Konuyla ilgili daha detaylı bilgiler için akademik makaleler okuyabilir ya da Haluk Yavuzer’in Resimleriyle Çocuk kitabından yararlanabilirsiniz.
Kaynakça:
Psikologofisi- Çocuk Resimlerini Anlama Rehberi
Haluk Yavuzer- Resimleriyle Çocuk
Büyük Anadolu Hastaneleri- Çocuk Resimlerinin Psikolojik Analizi
Mavi Martı Psikoloji- Çocuk Resimlerinin Dili
