El ayak hastalığı, picornaviridae ailesinden bağırsak virüslerinin sebep olduğu ve insanlarda görülen bir hastalıktır. El ayak hastalığına neden olan virüsler sıklıkla coxsackie A virüsü ve enterovirus 71 olarak öne çıkar.
Hastalık genellikle bebekler ve çocukları etkiler ve oldukça yaygındır. Bulaşıcılığı orta seviyededir ve mukus, salya ya da hasta bir kişinin dışkısı ile doğrudan temas etme yoluyla yayılır. Genellikle yaz ve sonbahar aylarında, anaokulu veya kreşlerde küçük salgınlara neden olur. Hastalığın kuluçka süresi 3-7 gün arasındadır. Erişkinlerde daha az görülür, ancak immün yetmezliği olan bireyler bu hastalığa karşı daha hassastırlar.
El ayak hastalığının nedeni, çoğu çocukluk döneminde geçirilen diğer döküntülü hastalıklar gibi viral bir enfeksiyondur. En yaygın nedeni koksakivirüs A16 olarak adlandırılan virüstür. Virüs vücut dokularında hasara neden olur ve bu hasara bağlı olarak belirtiler ortaya çıkar. Ayrıca vücudun virüsle mücadele ettiği sırada çeşitli biyokimyasal mekanizmalar ve enflamasyonlar gelişebilir ve bu da dokularda hasara yol açarak farklı belirtilere neden olabilir.
El ayak hastalığının belirtileri şunlar olabilir:
Yüksek ateş
El ve ayakta kaşıntılı, kızarık, kabarık döküntüler
Ağız içinde ve bademcik bölgesinde döküntü ve kabarcıklar
Boğaz ağrısı
Yutkunma güçlüğü
Boğazda şişlik
İştah kaybı
Halsizlik ve yorgunluk
Hastalık genellikle grip benzeri belirtilerle başlar ve ateşin yükseldiği ilk veya ikinci günün sonunda cilt döküntüleri ortaya çıkar. Belirtiler genellikle 3 ila 7 gün sürer ve kendi kendine iyileşme eğilimindedir.
Bu teşhis yöntemleri genellikle yeterlidir, ancak bazı durumlarda kesin tanı için boğaz sürüntüsü, dışkı veya kan örneği alınması gerekebilir.
El ayak hastalığının tedavisinde spesifik bir ilaç veya aşı bulunmamaktadır. Kaşıntıyı hafifletmek için losyonlar ve boğaz ağrısı için spreyler kullanılabilir. Ayrıca ateş düşürücü ilaçlar ve ağrı kesiciler önerilebilir. Hastaların yumuşak gıdalarla beslenmesi, bol sıvı alması ve istirahat etmesi önerilir. Hastalık bir hafta ila 10 gün içinde tedavi gerektirmeden iyileşir.
Hastalıktan korunmanın en önemli yolu hijyen kurallarına uymaktır. Ellerin sık sık yıkanması ve kirli ellerin ağıza ve yüze sürülmemesi önemlidir. Hasta olan kişi ile yakın temasta bulunmaktan kaçınılmalıdır. Çocuk hastalar, lezyonlar iyileşinceye kadar okula gönderilmemelidir. Ev içinde kardeşler varsa, damlacık yoluyla hastalığın bulaşmasını önlemek için hasta çocuğun ağzını mendille kapatarak hapşırması ve öksürmesi öğretilmelidir. Tuvaletler ayrılmalıdır çünkü hastalık idrar ve gaita yoluyla bulaşabilir.
El ayak hastalığı, diğer döküntülü hastalıklarla karıştırılabilir. Kızamık, kızamıkçık, suçiçeği, kızıl, beşinci hastalık ve altıncı hastalık gibi hastalıkların belirtileri ve seyri farklıdır ve dikkatli bir teşhis yapılmalıdır.
