Vücudun sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için çinkonun varlığı zorunludur. Çinko eksikliği, genellikle fark edilmeyen bir durumdur ve kalıtsal olabilir. Akrodermatit enteropatika gibi çinko eksikliği ile sonuçlanan kalıtsal hastalıklar nadir görülür. Çinko eksikliği, genellikle diyetle alınan takviyeler sonrasında değerlerin yükselmesi ile teşhis edilebilir. Bu durum, çinkonun hücrelerde küçük miktarlarda bulunmasından kaynaklanır. Çinko eksikliği, bağışıklık sisteminin zayıflamasına veya aşırı aktif olmasına neden olabilir ve genellikle beslenme alışkanlıklarıyla ilişkilidir. Dengeli beslenmeyen bireylerde çinko eksikliği daha yaygın görülür, özellikle ileri yaştaki kişilerde bu durum daha sık ortaya çıkar.
Çinko Eksikliği Belirtileri
Çinko eksikliği belirtileri şu şekildedir:
- Soğuk algınlığı belirtileri
- Saç dökülmesi
- Tırnaklarda değişiklikler
- Egzama gibi cilt değişiklikleri
- Ciltte çatlaklar ve sırlı görünüm
- Ağız çevresi ve ellerde çatlaklar
- İshal
- Enfeksiyonlarda artış
- İştah kaybı
- Sinirlilik
- Göz sorunları
- Kilo kaybı
- İyileşmesi zaman alan yaralar
- Tat ve koku eksikliği
- Büyümede yavaşlama
- Zayıf bağışıklık fonksiyonları
- Cinsel olgunlaşmada gecikme
- Kötüleşen astım atakları
- Cilt ülserleri
Çinko eksikliğinde ciltte oluşan döküntü ve çatlaklar, herhangi bir nemlendirici veya steroid kremle iyileşmez. Çünkü tedavi edilmesi gereken temel sorun, çinko eksikliğinin giderilmesidir. Çinko eksikliği, erkeklerde ve erkek çocuklarda testosteron üretiminin azalmasına neden olarak sertleşme bozukluğu (erektil disfonksiyon) ve cinsel hormon yetersizliği (hipogonadizm) gibi sorunlara yol açabilir. Çocuklarda çinko eksikliği belirtileri arasında gecikmiş ergenlik, büyümenin durması ve öğrenme güçlüğü gelişimi yer alır.
Çinkonun Faydaları Nelerdir?
Çinko, vücutta depolanamayan bir mineraldir ve hücre işlevlerini destekler. Çinkonun faydaları şu şekildedir:
- Bağışıklık sistemini destekler.
- Yaraların hızlı iyileşmesini sağlar.
- Koku ve tat alma duyusunu korur.
- Hücrelerin bölünebilmesine yardımcı olur.
- Oksidatif hasara karşı hücreleri korur.
Araştırmalara göre çinko, kan şekeri kontrolü sağlayarak insülin üretimini destekler. Diyabet hastaları üzerindeki faydaları konusunda araştırmalar sınırlı olsa da, çinkonun diyabeti önlemeye yardımcı olabileceği kanıtlanmıştır.
Çinko Eksikliği Neden Olur?
Çinko eksikliği, özellikle hamilelik, çocukluk, ergenlik dönemi, yara iyileşmesi süreci ve büyüme-gelişme dönemlerinde daha sık görülür. Çinko eksikliği neden olur? sorusuna verilebilecek en iyi cevap, beslenme yetersizliğidir. Gündelik çinko ihtiyacı beslenme ile karşılanamazsa eksiklik ortaya çıkar. Proteinler, çinkonun vücutta emilmesine yardımcı olduğundan, vejetaryen ve vegan bireylerde çinko eksikliği daha yaygındır. Ayrıca kısıtlı diyet uygulayan kişilerde ve sadece anne sütü ile beslenen 6 aydan büyük bebeklerde de çinko eksikliği görülebilir. Bağırsak hastaları ve ileri yaştaki kişilerde de çinko eksikliği sıkça rastlanır. Bazı ilaçların tüketimi, çinkonun idrar yoluyla atılmasına neden olabilir.
Çinko eksikliğinin temel nedenleri arasında beslenme ile yeterli çinko alınamaması, zayıf emilim ve kronik hastalıklar yer alır. Çinko eksikliğine neden olan kronik hastalıklar şunlardır:
- Kanser
- Diyabet
- Alkol bağımlılığı
- Kronik ishal
- Kronik böbrek hastalıkları
- Kronik karaciğer hastalıkları
- Çölyak
- Crohn hastalığı
- Ülseratif kolit
- Pankreatit
- Orak hücre hastalığı
- Kistik fibrozis
Çinko Eksikliği Nasıl Geçer?
Çinko eksikliği tedavisi genellikle çinko içeren besinlerin tüketilmesi veya çinko takviyeleri ile yapılır. Çinko takviyeleri, hap veya kapsül şeklinde olabilir. Çinko eksikliği belirtilerine göre doktorunuz takviyenin şeklini ve dozunu belirler. Aşırı çinko tüketimi, karın ağrısı, ishal, baş ağrısı, yorgunluk, kusma ve bulantıya neden olabilir. 19 yaşın üzerindeki yetişkinler için günlük çinko alımı 40 miligramı geçmemelidir.
Çinko takviyesi yerine çinko içeren besinler tüketmek daha sağlıklıdır. Çinko eksikliğini beslenme ile gidermek için şu besinleri tüketebilirsiniz:
- Yoğurt
- Süt
- Nohut
- Kuru fasulye
- İstiridye
- Kırmızı et, balık ve kümes hayvanları eti
- Yulaf ezmesi
- Buğday
- İşlenmemiş pirinç
- Kabuklu yemişler
- Ispanak
Dengeli beslenen kişilerde çinko eksikliği görülme riski düşüktür. Veganlar ve vejetaryenler, kuru fasulye, bezelye, kaju fıstığı ve badem gibi çinko kaynaklarını tüketebilirler. Çinko içeren besinleri tüketirken de özenli olunmalıdır. Örneğin, kuru fasulyeyi pişirmeden önce suda bekletmek, içeriğindeki fitatları azaltır ve çinkonun vücutta daha kolay emilmesini sağlar.
