Venlerin içinde kan akışının kalbe doğru, tek yönlü olmasını sağlayan kapakçıklar (valvül) vardır. Venlerde oluşan tıkanıklıklar ve aşırı basınç bu kapakçıkların bozulmasına, düzgün kapanmamasına neden olur.
Kan, düzgün kapanmayan kapakçıktan geriye doğru kaçar. Sonuçta bacaklardaki yüzeysel venler genişler, uzar ve büklümlü bir görünüm ile varis dediğimiz tablo ortaya çıkar. Daha çok alt ekstremitelerde görülür ancak vücudun her yerinde örneğin özefagusta da görülebilir.
Anatomik olarak üç tip varis vardır;
- Kırmızı ipliksi varisler .
- Cilt altında ağ biçiminde yapılar oluşturan morumsu rediküler varisler .
- Kirli yeşilimtırak ana varisler.
Varis etyolojisi: Konjenital venöz kapak anomalileri, oral kontraseptifler, dar giysiler, şişmanlık, irsiyet, gebelik, pıhtılaşma bozuklukları, uzun süre ayakta ya da oturarak iş yapma (tezgâhtar, kuaför, öğretmen, hemşire vb.) sayılabilir. Kadınlarda erkeklere oranla dört kat daha fazla varis görülür.
Varislerin etyolojisinde üç ana faktör vardır. Bu faktörler;
- Kapakçık yetersizliği,
- Ven duvarının zayıflığı,
- Arteriyo venöz fistüldür.
Varis belirti ve bulguları
- Bazı hastalarda varis gelişen damarlarda herhangi bir belirti görülmeyebilir. Bazı hastalarda ise varis olan bölgede kozmetik yakınmalar, ödem, bileğin şişmesi, özellikle gece görülen kas krampları, gerilme hissi, ayaklarda ağırlık hissi, baldır ağrısı olur.
- Derin ven tıkanıklığına bağlı varis geliştiğinde ise kan akımının yavaşlaması sonucu kronik venöz yetersizlik belirtileri olan ödem, ağrı, ciltte kuruluk, kızarıklık, pigmentasyon, ve ülserler görülür.
- Ödem erken görülen bir belirtidir. Bacağın yukarı kaldırılmasıyla geçer. Uzun süre ayakta durma ile görülen baldır bölgesinde ağırlık hissi ve ağrı, nemli havalarda ve kadınlarda menstruasyon döneminde artar, yürümekle ve bacağın yükseltilmesiyle azalır.
Varis komplikasyonlar
- Ülser
- Tromboz
- Selülitler
Varis tanısı nasıl konulur?
- İnspeksiyon ve palpasyonla da kolaylıkla teşhis konulabilir.
- Doppler ultrasonografi, havalı pletismografi, Venografi ile kesin tanı konur.
Varis ve hemşirelik bakım planı
- Hastaların 1/3’ünden fazlasında hiçbir tedavi gerekmez, şikâyetleri hafif derecededir. Bu hastalara düzenli olarak ayaklarını kalp seviyesinden yukarı kaldırıp dinlendirmeleri ve varis çorapları kullanmaları önerilir.
- Varis tedavisinde amaç, kozmetik görünümün düzeltilmesi, şikayetlerin giderilmesi, komplikasyon ve nükslerin tedavisi ve önlenmesidir. Tedavide dolaşımı düzeltmek için venotonik ilaçlar kullanılır.
- Fiziksel aktivite ile bacaklardaki kan akımı ve kas pompası çalıştırılır; lazer tedavisi, skleroterapi ve cerrahi tedavi uygulanır.
- Lazer tedavisi, yeni bir tedavi şeklidir hafif şiddetteki varislerde kullanılır.
- Skleroterapide sınırlı ve kontrollü endotel hasarı oluşturulur. Kimyasal bir madde venin içine verilerek damar harap edilir ve kan akımı tamamen ortadan kaldırılır.
- Cerrahi tedavi, şiddetli venöz yetmezliği olan hastalarda uygulanır. Venler bağlanır ya da Varisler çıkarılır.
Varislerin oluşumunu önlemek için dikkat edilecekler
- Kilolu hastaların kilo vermesi için cesaretlendirilir. Normal kilonun korunması konusunda bilgi verilir.
- Hasta venöz staza yol açabilecek durumlardan (bacak bacak üstüne atma, sıkı iç çamaşırı kullanma, uzun süre hareketsiz ayakta durma ya da oturma) kaçınılmalıdır.
- Sık sık pozisyon değiştirme, yorulduğunda bacakları dinlendirme, her saat başı birkaç dakika yürümek için ayağa kalkma, asansöre binmek yerine merdiven çıkma ve yüzme dolaşımı geliştirir.
- Destekleyici varis çorapları veya bacaklara masaj yapan çoraplar giymek de oldukça yararlıdır. Bu tür masaj yapan varis çorapları yüzeyel venlerdeki kan akımını kolaylaştırarak bacakların şişmelerini önler.
- Varis oluşmuşsa şikâyetlerin artmasını engellemek için düzenli olarak istirahat veya ayakların kalp hizasından yukarı kaldırılarak dinlendirilmesi gerekir.
