Bağırsak kanseri, yaygın olarak kolorektal kanser olarak bilinir ve kalın bağırsak (kolon) ile rektumu etkileyen bir kanser türüdür. Dünya çapında en yaygın kanserlerden biridir ve 2020 yılında dünya genelinde 1,9 milyondan fazla yeni vaka ve 930 binden fazla ölüm rapor edilmiştir. Kolorektal kanser, tüm kanser vakalarının yaklaşık %10’unu oluşturmakta ve kansere bağlı ölümler arasında ikinci sıradadır.
Bağırsak Kanseri Belirtileri
Bağırsak kanserinin erken evrelerinde belirtiler genellikle hafif olabilir ve çoğu kişi bu belirtileri göz ardı edebilir. Ancak, belirli semptomlar dışkı yoluyla kontrol edilerek kanserin erken teşhisi sağlanabilir. Bu belirtiler şunlardır:
- Dışkıda Değişiklikler: İshal veya kabızlık gibi dışkıda gözle görülür değişiklikler.
- Sık veya Seyrek Dışkılama: Normalden daha sık ya da daha seyrek dışkı yapma ihtiyacı.
- Kan Görünümü: Dışkıda kırmızı veya siyah kan, bu durum bağırsaklardan veya mide kaynaklı olabilir.
- Anüste Kanama: Anüs çevresinde kanama, hemoroit ya da bağırsak kanserinin belirtisi olabilir.
- Sık Dışkı İhtiyacı: Tuvalete yeni gitmiş olsanız bile sık sık dışkı yapma ihtiyacı hissetme.
- Karın Ağrısı ve Şişkinlik: Karın ağrısı, şişkinlik veya karında bir yumru.
- Kilo Kaybı ve Yorgunluk: Sebepsiz kilo kaybı ve aşırı yorgunluk.
Bu belirtiler her zaman bağırsak kanseri olduğunu göstermez, ancak belirtiler üç hafta veya daha uzun süredir devam ediyorsa bir hekime başvurulması önerilir.
Dışkı ile Kontrol Yöntemleri
Bağırsak kanserini kontrol etmek için dışkıda dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:
- Dışkıdaki Kan: Parlak kırmızı kan hemoroit kaynaklı olabilir, ancak bağırsak kanserinin de belirtisi olabilir. Koyu kırmızı veya siyah kan ise genellikle daha ciddi bir durumu işaret eder.
- Dışkı Sıklığı: Tuvalete gitme sıklığındaki değişiklikler dikkat edilmelidir. Ayrıca dışkının yeterince boşaltılıp boşaltılmadığına da dikkat edilmelidir.
- Semptom Günlüğü: İngiltere’deki Bağırsak Kanseri Vakfı, semptom günlüğü tutmayı önermektedir. Bu, doktorun daha iyi bir değerlendirme yapmasına yardımcı olabilir.
Bağırsak Kanserine Neden Olan Faktörler
Bağırsak kanserinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, riski artıran bazı faktörler şunlardır:
- Yaş: Bağırsak kanseri riski yaşla birlikte artar, genellikle 50 yaş üstü bireylerde görülür.
- Diyet: Fazla kırmızı et ve işlenmiş et ürünlerinin tüketimi risk faktörüdür.
- Sigara ve Alkol: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi kanser riskini artırabilir.
- Obezite: Fazla kilolu veya obez olmak bağırsak kanseri riskini artırır.
- Genetik Faktörler: Ailede kanser öyküsü ve bazı genetik durumlar (örneğin Lynch sendromu) riski artırabilir.
Riski Azaltma Yolları
Bağırsak kanserinin riskini azaltmak için sağlıklı yaşam alışkanlıkları benimsemek önemlidir. Bu alışkanlıklar şunları içerir:
- Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, genel sağlık ve kanser riski üzerinde olumlu etkiler yapabilir.
- Beslenme: Lifli besinler tüketmek ve yağlı gıdalardan kaçınmak risk azaltıcı olabilir.
- Su Tüketimi: Günlük yeterli su tüketimi sağlık açısından önemlidir.
- Tarama Testleri: Semptomlar varsa doktora başvurmak ve tarama testlerini kabul etmek gereklidir.
Bağırsak Kanseri Testleri ve Tarama
Türkiye’de kalın bağırsak kanseri taramaları 50-70 yaş arası bireyler için Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde iki yılda bir ücretsiz olarak yapılmaktadır. Ayrıca, 50 yaş ve üstü bireylere 10 yılda bir kolonoskopi önerilmektedir. Genetik risk faktörleri olan bireyler ise daha genç yaşta tarama yaptırabilir.
Bağırsak Kanseri Tedavi Yöntemleri
Bağırsak kanseri tedavisi, kanserin evresine ve kişisel özelliklere bağlı olarak değişebilir. Tedavi yöntemleri şunları içerir:
- Cerrahi: Kanserli dokunun cerrahi olarak çıkarılması.
- Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan ilaç tedavisi.
- Radyoterapi: Kanser hücrelerini hedef almak için ışın tedavisi.
- Kişiye Özgü Aşılar: Yeni tedavi yöntemleri arasında kişiye özel kanser aşıları yer almaktadır.
Kanser Evreleri
Bağırsak kanseri dört evrede sınıflandırılır:
- Birinci Evre: Kanser küçüktür ve yayılmamıştır.
- İkinci Evre: Kanser daha büyüktür ancak yayılmamıştır.
- Üçüncü Evre: Kanser çevre dokulara ve lenf düğümlerine yayılmıştır.
- Dördüncü Evre: Kanser vücutta başka organlara yayılmıştır ve ikincil tümörler oluşmuştur.
Bağırsak kanserinin erken teşhisi, yaşam kalitesini artırabilir ve tedavi sürecini daha etkili hale getirebilir. Dışkı yoluyla yapılan basit gözlemler, hastalığın erken dönemlerinde fark edilmesine yardımcı olabilir. Belirtiler fark edildiğinde bir sağlık profesyoneline başvurmak, hastalığın erken evrede teşhis edilmesini ve etkili bir tedavi planı oluşturulmasını sağlar.